Chứng khoán phái sinh là gì? Làm thế nào để giao dịch hiệu quả?

Hiểu nôm na chứng khoán phái sinh là một loại hợp đồng tương lai có giá trị phụ thuộc vào giá của tài sản cơ sở. Công cụ tài chính này được các nhà đầu tư sử dụng rộng rãi để đầu cơ và kiếm lợi, đồng thời phòng ngừa rủi ro biến động giá của tài sản cơ sở.

MỤC LỤC:
1. Chứng khoán phái sinh là gì?
2. Tại sao nhà đầu tư tham gia hợp đồng phái sinh​?
3. Ai nên tham gia thị trường chứng khoán phái sinh?
4. Các dạng khác của hợp đồng phái sinh
5. Làm thế nào để giao dịch hiệu quả trên thị trường chứng khoán phái sinh?

Những điều cần biết về chứng khoán phái sinh

1. Chứng khoán phái sinh là gì?

Chứng khoán phái sinh chính là các hợp đồng tài chính có giá trị phụ thuộc vào một hoặc một nhóm tài sản cơ sở, ví dụ như cổ phiếu, trái phiếu, tiền tệ, hàng hóa và chỉ số thị trường. Giá trị của những loại tài sản này liên tục thay đổi tùy thuộc vào điều kiện thị trường. Nguyên tắc cơ bản trong việc giao kết các hợp đồng phái sinh là thu lợi nhuận bằng cách đầu cơ giá trị của tài sản cơ sở trong tương lai.

Thực tế, giá trị của cổ phiếu có thể tăng hoặc giảm. Khi giá cổ phiếu giảm, nhiều nhà đầu tư có thể sẽ phải đối mặt với tình trạng lỗ vốn. Khi ấy, họ có thể tham hợp đồng phái sinh, đặt cược chính xác và sau đó kiếm thêm lợi nhuận hoặc đơn giản là bù lỗ trên thị trường giao ngay (thị trường tài chính công khai, nơi các công cụ tài chính như hàng hoá, tiền tệ, chứng khoán được giao dịch ngay lập tức).

Đọc thêm: Chứng khoán là gì? Lợi ích và rủi ro khi đầu tư chứng khoán

2. Lợi ích của chứng khoán phái sinh

Có rất nhiều lý do khác nhau thu hút một nhà đầu tư tham gia hợp đồng phái sinh, có thể kể đến như:

• Lợi ích kinh doanh chênh lệch giá: Giao dịch chênh lệch giá chỉ việc mua hàng hóa hoặc chứng khoán với giá thấp trên một thị trường và bán chúng với giá cao hơn trên một thị trường khác. Qua đó hưởng lợi từ sự khác biệt về giá cả của hàng hóa trên hai thị trường khác nhau.
• Giảm thiểu sự biến động của thị trường: Sự biến động giá cả có thể làm tăng xác suất thua lỗ. Các nhà đầu tư nên nghiên cứu các sản phẩm trên thị trường chứng khoán phái sinh để tránh mua phải cổ phiếu có nguy cơ rớt giá cao. Ngoài ra cũng nên mua các sản phẩm chống tăng giá cho loại cổ phiếu bạn đang có ý định mua.
• Chuyển giao rủi ro: Một số cá nhân sử dụng chứng khoán phái sinh như một phương tiện chuyển giao rủi ro, một số khác lại đầu cơ và kiếm lời. Cụ thể, nhà đầu tư có thể tận dụng các biến động giá mà không thực sự bán cổ phiếu cơ sở.

3. Ai nên tham gia thị trường chứng khoán phái sinh?

Mỗi cá nhân lại có mục đích khác nhau khi tham gia thị trường chứng khoán phái sinh, dựa vào động cơ giao dịch mà có thể chia thành các nhóm đối tượng sau đây:

3.1. Người phòng hộ

Đây là những người giao dịch theo nguyên tắc "ăn chắc mặc bền". Họ tham gia vào thị trường chứng khoán phái sinh nhằm đảm bảo các danh mục đầu tư của mình không bị ảnh hưởng trước những biến động về giá của thị trường, bằng cách chuyển đổi rủi ro sang người sẵn sàng chấp nhận nó (nhà đầu cơ). Đổi lại, họ phải trả một khoản chi phí bảo hiểm trên danh nghĩa cho người chấp nhận rủi ro.

Chứng khoán phái sinh phù hợp cho những đối tượng nào?

3.2. Nhà đầu cơ

Đây chính là những người sẵn sàng chấp nhận rủi ro của thị trường chứng khoán phái sinh để gia tăng lợi nhuận. Quan điểm của họ hoàn toàn trái ngược với nhà phòng ngừa rủi ro.

Như ở ví dụ trên, trong khi nhà phòng ngừa rủi ro lo ngại giá cổ phiếu bị giảm nên đã chọn phương án mua bảo hiểm quyền chọn bán, thì nhà đầu cơ lại cược ngược lại là giá không giảm. Nếu cược chính xác họ có thể kiếm được món lời khủng từ khoản chênh lệch giá và chi phí bảo hiểm từ người phòng hộ

3.3. Nhà giao dịch ký quỹ

Ký quỹ là việc nhà đầu tư gửi một khoản tiền tối thiểu cho bên môi giới để đảm bảo nghĩa vụ thanh toán trước khi tham gia giao dịch chứng khoán phái sinh. Hoạt động giao dịch ký quỹ giúp nhà đầu tư theo dõi các khoản lãi, lỗ hàng ngày theo diễn biến thị trường. Nói cách khác, ký quỹ tạo đòn bẩy cho việc đầu tư chứng khoán phái sinh để duy trì mức sinh lợi.

3.4. Nhà đầu tư chênh lệch giá

Những người này tận dụng tính không hoàn hảo của thị trường, kiếm lợi từ việc mua bán trên sự chênh lệch giá hoặc lãi suất bằng việc mua rẻ chứng khoán ở một thị trường và bán với giá cao hơn ở thị trường khác.

4. Các dạng hợp đồng phái sinh

4.1. Hợp đồng Quyền chọn

Hợp đồng này cung cấp cho chủ sở hữu hợp đồng quyền mua/ bán tài sản cơ sở ở mức giá xác định trong một khoảng thời gian nhất định. Trong khi người mua không có nghĩa vụ phải thực hiện quyền chọn thì người bán lại là người đặt ra quyền chọn. Giá được chỉ định được gọi là giá thực thi.

Có 2 kiểu hợp đồng Quyền chọn:

• Hợp đồng Quyền chọn kiểu Mỹ: thực hiện bất kỳ lúc nào trước khi hết thời hạn quyền chọn.
• Hợp đồng Quyền chọn kiểu Châu Âu: chỉ có thể thực hiện vào ngày đáo hạn.

4.2. Hợp đồng Tương lai

Hợp đồng tương lai là các hợp đồng kỳ hạn được chuẩn hóa cho phép chủ sở hữu mua/ bán tài sản với mức giá thỏa thuận. Các bên liên quan có nghĩa vụ thực hiện đúng theo các điều khoản trong hợp đồng. Các hợp đồng này được giao dịch trên sàn chứng khoán. Giá trị của các hợp đồng Tương lai được điều chỉnh liên tục theo diễn biến thị trường cho đến ngày hết hạn.

4.3. Hợp đồng Kỳ hạn

Hợp đồng Kỳ hạn có điểm tương đồng với hợp đồng Tương lai, trong đó chủ sở hữu có nghĩa vụ thực hiện hợp đồng. Tuy nhiên, hợp đồng này không được chuẩn bị trước và không được giao dịch trên các sàn giao dịch chứng khoán. Hợp đồng Kỳ hạn có thể được tùy chỉnh để phù hợp với yêu cầu của các bên liên quan.

4.4. Hợp đồng Hoán đổi

Hợp đồng Hoán đổi là hợp đồng phái sinh trong đó hai bên trao đổi các nghĩa vụ tài chính của mình. Dòng tiền dựa trên tiền vốn giả định được thỏa thuận giữa hai bên mà không cần trao đổi tiền gốc. Số lượng dòng tiền dựa trên tỷ lệ lãi suất. Nhìn chung, có dòng tiền sẽ cố định và có dòng tiền sẽ thay đổi tùy thuộc vào mức lãi suất quy định. Trong đó, giao dịch hoán đổi lãi suất là loại được sử dụng phổ biến nhất.

Hợp đồng Hoán đổi không được giao dịch trên các sàn giao dịch chứng khoán và là hợp đồng được được thương lượng trực tiếp giữa 2 bên mà không qua sàn giao dịch hay trung gian khác.

Đọc thêm: Cách viết CV xin việc Chứng khoán

Phân loại các dạng hợp đồng phái sinh

5. Cách giao dịch hiệu quả trên thị trường chứng khoán phái sinh

Nhà đầu tư cần hiểu về hoạt động của thị trường phái sinh trước khi giao dịch vì chiến lược áp dụng trong chứng khoán phái sinh khác với thị trường chứng khoán.

Thị trường phái sinh yêu cầu ký quỹ trước khi bắt đầu giao dịch. Không thể rút số tiền ký quỹ cho đến khi giao dịch hoàn tất. Hơn nữa, nhà đầu tư cũng cần bổ sung số lượng khi ký quỹ giảm xuống dưới mức tối thiểu.

Nhà đầu tư cần một tài khoản giao dịch còn thời hạn và có thể thực hiện giao dịch phái sinh. Nếu đang sử dụng dịch vụ của nhà môi giới, bạn có thể mua bán trực tuyến hoặc qua điện thoại.

Đối với việc lựa chọn cổ phiếu, cần cân nhắc kỹ các yếu tố như: tiền mặt, yêu cầu ký quỹ, giá trị hợp đồng và cổ phiếu cơ bản. Đảm bảo rằng mọi thứ đều phù hợp với ngân sách hiện có. Ngoài ra, có thể chọn tiếp tục đầu tư đến khi hết hạn để thanh toán giao dịch, sau đó lựa chọn thanh toán khoản nợ hoặc tham gia vào một giao dịch khác.

Chứng khoán phái sinh đem lại những lợi ích và rủi ro nhất định. Nhà đầu tư cần đảm bảo tình hình tài chính của mình và tìm hiểu kỹ trước khi đi sâu vào các khoản đầu tư. Hy vọng Joboko.com đã đem lại những thông tin hữu ích cho độc giả.